Celtic Art in Pagan and Christian Times

CELTIC ART IN PAGAN AND CHRISTIAN TIMES
by J. Romilly Allen, F.S.A.

First published: November 1904
Second edition: London, January 1912

Preface:

This work is an attempt - whether successful or not the critic must decide - to give a concise summary of the facts at present available for forming a theory as to the origin and development of Celtic art is meant the art of the peoples in Europe who spoke the Celtic language, but it must always be borne in mind that although linguistically the were Celts, yet racially they were of mixed Celtic and Iberian blood, so that their art was possibly quite as much Iberian as Celtic. It is only since the epoch-making discoveries of Schliemann in Greece, of Flinders Petrie in Egypt, and of Arthur Evans in Crete that it has been possible in a satisfactory manner to connect the culture of Britain in the Bronze Age with the corresponding culture on the Continent. It is now quite clear that certain characteristic decorative motives, such as the divergent spiral, are of foreign origin instead of having been invented in Ireland, as was at one time believed. Other discoveries made in England, more especially those at Aylesford, Glastonbury, Mount Caburn, and and Hunsbury, have thrown an entirely new light on the archæology of this country by showing that the Early Iron Age began here two or three centuries at least before the Roman occupation. Lastly, the explorations made by Continental antiquaries at Hallstatt in Austria, La Tène in Switzerland, and in the Gaulish cemeteries of the Marne district in France, point to the sources of the culture to which the late Sir Wollaston Franks gave the name "Late-Celtic".

Celtic art naturally divides itself into two distinct periods, the Pagan and the Christian. With regard to the latter, the remains have been so fully investigated that it is hardly probable any new facts will be brought to light which will seriously alter the conclusions now arrived at. With regard to the Pagan period the case is altogether different, as most of the finds hitherto made have been due to accident, and until the large number of inhabited and fortified sites belonging to this period are systematically excavated our knowledge must necessarily remain incomplete.

Contents:

Chapter I

The Continental Celts and How they Came to Britain

Chapter II

Pagan Celtic Art in the Bronze Age

Chapter III-V

Pagan Celtic Art in the Early Iron Age

Chapter VI-VIII

Celtic Art of the Christian Period

Keltske fibule

Miodrag SLADIĆ, Filozofski fakultet Beograd

Tragom ranih keltskih uticaja na prostoru Timočke krajine

Na lokalitetu Banjska stena, u blizini Gamzigradske Banje, otkrivena je 1996. godine zoomorfna bronzana fibula sa predstavom glave hibridne životinje na kružno modelovanoj posuvraćenoj stopi. Fibula pripada horizontu ranih keltskih nalaza i najistočniji je nalaz ove vrste. Sličnost u pojedinim detaljima sa najstarijim fibulama sa kružno posuvraćenom stopom koje pripadaju sredini V veka pre naše ere, daje ovoj fibuli izvesnu hronološku prednost nad ostalim fibulama ovog tipa.

www.scribd.com/doc/25778747/Keltoiska-Fibula-u-Dolini-Timoka


ON TRACING EARLY CELTIC INFLUENCES IN TIMOČKA KRAJINA


Summary:

During 1996, in the systematic excavations carried out on Banjska Stena site, upstream from Gamzigradska Banja, a bronze crossbow zoomorphic fibula was found. It belongs to the type of Early La Tene fibulae having on the upturned foot a knob styled in the form of a hybrid animal, and modeled in the shape of a fish caught in the net, or maybe a fish with a harness. According to research so far, it is thought that the idea for their creation was inspired by the images of dragons represented on the scabbards of Early La Tene swords, as well as on pottery vessels of the type of tulip shaped tall goblets. In accordance with the concentration of these findings, and bearing in mind their Celtic origin, they can be considered to have originated from south-eastern Pannonia, in the present-day Hungary (Szent Andrea, Liter, Sopron-Becsidombrol), and western Rumania (Pecica). Later on, the distribution of such fibulae spread to Posavina (Donja Dolina), as well as to Serbian Podunavlje (the Danube valley) – Viminacium. However, although the finding from Banjska Stena is the most eastern one (Timočka Krajina) from the centre of their origin, it can be given absolute chronological primacy within this type of fibulae, due to great similarities to the fibulae originating in the Celtic culture central area (Val-de-Travers). The fibula from Banjska Stena should be dated into the middle of 4th century, or at the very beginning of the creating of this type of fibulae, whereas others may generally be dated in the second half of 4th century AD.

Neandertalac iz Sićeva

NEANDERTALAC IZ SIĆEVA

NIŠ - Tragove praistorijskog čoveka arheolozi su našli u pećinama u Sićevu. Prof. dr Dušan Mihailović kaže za “Novosti” da su istraživanja započeta još pre sedam godina i da su tokom ispitivanja stručnjaci nailazili na hiljade alatki iz srednjeg paleolita,koje pripadaju neandertalcu.

Predmeti stari 80.000 godina

- Najznačajnije otkriće su ljudski ostaci, o kojima preliminarni rezultati govore da su stari najmanje 100.000 godina - predočava nam prof. dr Dušan Mihailović, rukovodilac međunarodnog arheološkog tima. - Otkriveni artefakti procenjeni su na 80.000 godina. Za datovanje ostataka stručnjaci su koristili termoluminiscenciju izgorelog kremena i ESR metodu,odnosno radiometrijske metode naučnika sa Univerziteta u Bordou iz Francuske i kanadskog univerziteta u Hamiltonu.

U aktuelnim istraživanjima Velika i Male Balanice u Sićevu učestvuje više od 20 stručnjaka iz Kanade, SAD, Srbije. Među stručnjacima su Džek Rink (Hamilton), Majkl Mizlio, oksfordski saradnik, Mirjana Raskondić. Za Veliku Balanicu, kako je dr Mihailović još 2006. godine izneo za “Novosti”, smatra se da je bila bazni logor, dok je Mala Balani služila za sahranjivanje. Od samog početka verovalo se da ima posebnu namenu.

Značajni otkrića u pećini Velika Balanica zebeležena su još pre četiri godine, kako su “Novosti” pisale. Na osnovu iznađenih slojeva pretpostavilo se da je u jednom periodu neandertalski čovek možda živeo u praktičnoj kohabitaciji sa savremenim čovekom. Dr Mihailović je još tada izneo teoriju da su u Velikoj Balanici kao u baznom logoru, ljudi boravili kako bi se sakrili od zime.

Sićevačka nalazišta su prvog ranga. Po otkriću zbog sadržaja i očuvanosti i celovitosti slojeva, pretpostavljaju se vrednim, ranije pronađenim artefaktima u Hadži-Prodanovoj pećini i Petrovaradinu. Među značajnijim centrima zbivanja arheologija je već iz ovih perioda priznala bugarska staništa (Bačo Kior,Taman Dubka, na 100 kilometara od Srbije). Stručnjaci veruju da Velika i Mala Balanica stoje u ravni sa čuvenim nalazištem srednjeg paleolita Krapina u Hrvatskoj, koja datira pre 100.000 godina. Značaj sićevačkih pećina prepoznalo je i Ministarstvo kulture, koje ulaže u ovaj projekat. Kraj ovogodišnje kampanje je 15. avgusta.

Novo otkriće u Gamzigradu

Ново откриће у Гамзиграду

Изван зидина царске палате "Феликс Ромулијана", у Гамзиграду код Зајечара, 17. јула ове године, пронађена је скулптура необичне лепоте и значаја. Најновије изненадно археолошко откриће, северно од ове царске грађевине, уследило је након петогодишњих најсавременијих гомагнетских и геофизичких снимања стручњака Немачког археолошког института из Франкфурта на Мајни. Необична скулптура откривена је након отварања прве сонде поред зидина грађевине дугачке 30 метара, за коју се до сада претпостављало да је занатски центар.

Претпоставља се да скулптура симболизује победу Рима над варварима. На њој се види дивља свиња поклекла на предње ноге прободена копљем и ловачки пас који ју је ухватио за ногу. Виде се и два коњска копита. Нажалост, скулптура није у целости очувана, јер недостају коњ и јахач. Претпоставља се да је јахач који недостаје, уствари богиња Дијана, која је код Римљана и Латина била богиња лова. Стручњаци кажу да је та скулптура најзначајније откриће после архиволте из 1984, и порфирне главе Галерија из 1993. године.

Представник Археолошког института из Београда Стефан Поп Лазић, рекао је да су најсавременија снимања на овом терену открила да се ван зидина царске палате налази једно читаво насеље са око 50 грађевина. "Сигурно је да се ту налазила вила неког земљопоседника са двориштем у средини, а по остацима стакла је јасно да су се на овом месту одвијале многобројне делатности. Претпостављамо да су се вршиле припреме за изградњу царске палате, што ће све будућа истраживања показати", изјавио је Лазић.

Царска палта "Феликс Ромулијана" је од 29. јуна 2007. на Унесковој листи светске културне баштине.

Видео вести: Откривена скулптура из III века

Ishrana u antičkom Rimu

Anka Lalović:
ISHRANA U ANTIČKOM RIMU

U najranijim vremenima Rimljani su živeli jednostavno i skromno. Uglavnom su se hranili kašom od brašna, povrćem, voćem, ribom i maslinovim uljem. Prvi profesionalni kuvar došao je u Rim 190. godine pre n.e, a prva pekara otvorena je oko 200. godine pre Hrista.

Od I veka nove ere, doba najveće moći i bogatstva, Rim menja svoj način života i od kulinarstva stvara prefinjenu umetnost. Najbolje prodavani robovi bili su upravo oni koji su bili stručnjaci u ovoj oblasti. Bogati Rimljani su tada počeli da preteruju u svom rasipništvu i ekstravagantnosti, te su mnogi od njih postali drugačija vrsta roblja - robovi svojih stomaka. Čuveni filozof Seneka je sarkastično optuživao svoje sugrađane "da su jeli do povraćanja, a povraćali - da bi jeli".

Šta zna dete šta je sto miliona

Koliko je Seneka bio u pravu, govori nam podatak iz života čuvenog rimskog rasipnika, kulinara i sladokusca, Apicija: ovaj je nasledio 100 miliona (!) sestercija, od čega je najveću sumu utrošio na ekstravagantne večere. Kada ga je poslužitelj skrušeno izvestio da mu je preostalo još samo 10 miliona, ovaj mu je rezignirano odgovorio:

"Kako je moguće da pravi gurman živi u takvom siromaštvu?"

Posle toga, Apicije je izvršio samoubistvo, "da ne bi morao da sedi za običnom trpezom".

Siromašni svet u to vreme i dalje ima umerene obroke i jednostavnu kuhinju. U njoj se pripremala brašnena kaša, bob, pasulj, sočivo, riba i voće, a religijske svečanosti na kojima su žrtvovane životinje, za mnoge od njih predstavljale su jedinu mogućnost da se najedu mesa. Kasnije, kada su otvorene pekare, kupovali su i hleb, i to crni, lošijeg kvaliteta.

Šta bismo od ovoga sve jeli i pili, a šta - nikako

Rimljani su poznavali razne vrste biljaka od kojih su pripremali variva, salate ili začine. Gajili su grašak, bob, sočivo, tikvice, rotkvu, blitvu, šargarepu, krastavac, karfiol, špargle, endiviju, artičoke, prokelj, kupus, praziluk, crni i beli luk. Iz prirode su uzimali zelje, koprivu, pečurke i druge jestive biljke. Od voća, najviše su koristili masline, zatim jabuke, kruške, trešnje, šljive, breskve, orahe, bademe, kesten, grožđe, urme, smokve, limun, nar, mušmule, dinje i lubenice. Od začina, osim domaćih, koristili su i razne uvezene, a najviše zastupljeni u kuhinjama bili su biber, kim, peršun, mirođija, šafran, cimet, đumbir, miloduh (selen), nana, seme pinije (pinjole). Zanimljivo, mnogi začini koji se pominju u originalnim rimskim receptima danas nisu poznati.

Što se tiče mesa, najviše se koristila ovčetina, jagnjetina, jaretina, zatim meso mladih magaraca, svinjetina i govedina. Posebno su bile među sladokuscima cenjene vulve i punjena vimena mladih prasica. Rimljani su rado jeli živinsko i ptičije meso. Spremali su kokoši, patke, guske, kao i (danas) ukrasne ptice - labudove, nojeve, ždralove, flamingose, golubove, drozdove i paunove, od kojih je posebno cenjen jezik i mozak. Izuzetna poslastica bili su slavuji. Od divljači, posebno su bili na ceni divlji veprovi, zečevi i srndaći, a poseban specijalitet predstavljali su puhovi, koje su tovili orasima, žirom i kesenom i pripremali ih sa mlekom, medom i makom, a služili kao - predjelo.

Takođe, na rimskoj trpezi su znale da se nađu i žabe, kao i puževi spremljeni sa vinom, dok su sitne poslastice predstavljali crvčci i skakavci. Dok je običan svet od plodova mora koristio jeftine, male i slano konzervisane ribe, dotle je na trpezama bogatih bilo jesetre, mrene, tunja, jegulja, zubataca, rakova i ostriga.

Od ostalih namirnica, rado su se jela jaja kokoši, paunova, fazana, galebova i ostalih vodenih ptica, pa zatim mleko i sir krava, ovaca i koza. Sir je po pravilu bio sušen na dimu. Maslac je bio nepoznat starim Latinima.

Za pripremu hrane, najviše je korišćeno maslinovo ulje, zatim svinjska i guščija mast kao i goveđi, ovčiji i kozji loj. Rimljani su prilično kasno upoznali pripremanje hleba, pa su do tada, kao i ostala italska plemena, jeli brašnenu kašu sličnu palenti, koja je i kasnije ostala glavna hrana u običnom narodu. Hleb su u početku pripremali u vidu beskvasne lepinje, a u II veku pre n.e. prihvatili su od Grka pripremanje hleba sa kvascem i pečenje u zidanim pećima. Osim hleba, pripremana su i raznovrsna peciva sa dodatkom mleka, jaja, meda i oraha. Od žitarica, korisili su ječam i pšenicu koje su mleli na ručnim žrvnjevima ili onim koje su pokretale životinje, a kasnije i u vodenicama.

Za piće, koristili su mnogobrojna domaća i uvezena vina, kojih je bilo oko 18 vrsta, a neka specijalna su kao dodatak imala latice ruža i ljubičica. Pili su ih razblažena sa vodom, snegom ili ledom. Preko zime, Rimljani su pripremali kaldu, zagrevali su vodu i vino u bronzanim samovarima sa dodatkom začina, a pili su i pivo, sokove, razblaženo sirće, dok su kao aperitiv služili mulsum - vino kuvano sa medom.

Kada se i gde sve jelo i pilo

Hrana se pripremala u kuhinji (lat. culina - otuda današnji naziv kulinarstvo), koja je bila smeštena u podrumskim prostorijama. U njoj se nalazila zidana peć za hleb, uzdignuto ognjište za kuvanje, veliki kameni sto za pripremanje hrane, cisterna sa vodom i niz raznovrsnog kuhinjskog pribora od keramike i metala. Od stonog posuđa upotrebljavali su plitke i duboke tanjire, činije, krčage, čaše i pehare... Proizvodili su ih od keramike, bronze, bakra, stakla, a za najimućnije - od srebra i zlata. Pri jelu služili su se kašikama, noževima i čačkalicama od drveta, kosti ili metala (bronze, srebra i zlata), u zavisnosti od statusa domaćina. Najradije su jeli prstima, a između jela prste su prali mirišljavom vodom.

Rimljani su imali tri glavna obroka dnevno: doručak (iantaculum), ručak (prandium) i večeru (cena), od kojih je kod svih, bez obzira da li je običan građanin, seljak ili patricij, glavni obrok bila večera. (Ovo ne čudi posebno, jer tako je npr. i kod današnjih Francuza - prim. redakcije.)

Za doručak koji se obavljao od 7 do 9 časova Rimljani su imali hleb, sir, masline, med, so, malo vina, kao i sveže i suvo voće. Za ručak, između 12 i 13 časova, na stolu je često bio hladan obrok: varivo, riba, jaja, pečurke, voće i vino, ili su pak koristili ostatke večere. Tako je svima jedini pravi obrok bila večera i, u zavisnosti od okolnosti i društvenog položaja, mogla je biti skromna i brzo se završiti, ili pak one ekstremne, kao što su bile Neronove, Apicijeve ili Trimalhionove, koje su trajale do zore!

Večera je počinjala posle 16 časova zakuskom, za koju su obično pripremana hladna jela: jaja, sir, razno povrće, puževi, školjke, riba, voće, a pio se mulsum. Za glavni obrok bili su pripremani specijaliteti od raznog mesa, ribe, povrća, a sve to sa raznovrsnim sosovima.

U bogatim rimskim kućama jelo se služilo u trpezariji (triclinium), dok je narod jeo u kuhinji, a preko leta u atrijumu. Trpezarija je zauzimala glavno mesto u kući i bila bogato ukrašavana freskama i mozaicima. Jedan od čestih motiva na mozaicima bila je predstava skeleta (opominjala je da je život kratak i da zato treba uživati) ili predstava boga Dionisa, zaštitnika vina i vinogradarstva. Upravo takvu jednu predstavu ovog božanstva arheolozi su otkrili i u carskoj palati u Felix Romuliani. Tavanice su oblagane drvetom, slonovom kosti ili tkaninom i često su bile pokretne, da bi na goste moglo da se baca cveće, ili su u njih bile ugrađene cevčice kojima su se do gostiju dovodili razni mirisi, od kojih je najcenjenija bila ruža.

Od nameštaja u trpezariji, glavno mesto zauzimao je sto i ležajevi oko njega. Jedna strana stola bila je slobodna za posluživanje. Rimljani su jeli poluležeći, dok su žene i deca sedeli na klupama i stolicama. Ostali deo trpezarije bio je slobodan za robove-poslužitelje, kao i za zabavljače. Prema vrsti posla koji su obavljali, robovi su nosili različita imena: jelonoša, vinotoča ili pregustator - rob koji je prvi probao sva jela i pića, zbog stalne sumnje da su mogla da budu zatrovana.

Otmene večere trajale su dugo i za to vreme goste su zabavljali guslari, pevači, sviračice na harfi, kitari i fruli, pevači, lakardijaši, pelivani ili plesačice.